سند شماره 0120-00
جامعه جهاني بهائي
حقّ آموزش
بيانيه کتبي ارائه شده از طرف جامعه جهاني بهائي به پنجاه و ششمين اجلاس به کميسيون حقوق بشر سازمان ملل تحت عنوان مورد دهم از دستور جلسه موقت درباره حقوق اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي که به عنوان سند شماره #E/CN.4/2000/NGO/13 سازمان ملل منتشر گرديد. سوئيس ، ژنو ، مارس 2000
حقّ آموزش، از ديدگاه جامعه جهاني بهائي ، يکي از مهمترين حقوقي است که
در اعلاميه جهاني حقوق بشر ذکر شده .
اهميّت حقّ آموزش به اندازه اي است که نه تنها در پيمان بين المللي حقوق اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي ، بلکه در ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي نيز مبسوط مي باشد . در واقع ، مأموريّت صرف مؤسّسين اديان بزرگ در طول تاريخ ، تعليم و تربيت نوع بشر بوده است . آموزش ، براي بسط توانايي فردي و نيز به منظور بهره مندي زن و مرد از حدود کامل حقوق انساني امري حياتي و مهم است . در عين حال آموزش بايد با القاء نمودن به افراد براي رعايت احترام تزلزل ناپذير به حقوق ديگران و شوق به حفظ و دفاع از آن حقوق ، در خدمت جامعه باشد . لذا ، جامعه جهاني بهائي خوشوقت است که کمسيون حقوق بشر ، در سال 1998 با پذيرش توصيه کميته حقوق اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي سازمان ملل گزارشگر ويژه اي را تعيين نمود که مأموريت او متمرکز بر رسيدگي به حقّ آموزش مي گرديد1 . همچنين ، خشوقتيم که پيشنهاد گزارشگر ويژه درباره اجراي " اصل اجباري نمودن آموزش ابتدايي رايگان براي عموم2 " توأم با لحاظ کردن موقعيّت و نيازهاي کودکان دختر مي باشد"3 . اگر چه ما موافقيم که دستيابي به آموزش ، موضوعي است که بايد به تساوي مورد توجّه جدّي سازمان هاي دولتي و غير دولتيي قرار گيرد. همچنين احساس مي کنيم محتواي آموزش داراي اهميّتي اوّليه و بنيادي مي باشد . اعلاميه جهاني حقوق بشر قيد مي کند که هدف آموزش نه تنها گسترش کامل شخصيّت و احساس منزلت انساني است . " بلکه هدف ديگر آن ، ارتقاء ميزان درک، بردباري و برقراري دوستي ميان همه ملل ، و گروههاي نژادي ، قومي يا مذهبي ..."4 مي باشد آموزش بايد به منظور اجراي اين اهداف وسيع و عاليه به تمامي شخصيّت فرد به پردازد ، يعني بايد در پس گسترش دامنه کامل ظرفيّت هاي بشري اعم از فکري ، اجتماعي ، فيزيکي و معنوي باشد . در بسياري از اذهان ، هدف آموزش در قدرتمند نمودن فرد براي رسيدن به رفاه و خوشبختي مادي با اندک توجّه به مسئوليّت وي در قبال ديگران و به طور کلّي نسبت به بشريّت است . چنين رويکرد ماديگرانه اي به آموزش، اختلاف بين اقليّت ثروتمند و اکثريّت فقير را وخيم تر خواهد نمود و سبب استمرار بي عدالتي هاي طبقاتي اجتماعي و افزايش بي ثباتي در جهان خواهد شد . بهر ترتيب ، اگر آموزش مادي و آموزش روحاني و اخلاقي با يکديگر منسجم گردند . ابزاري خواهند بود که سعادت و رفاه انساني را به طور کلّي تضمين خواهند نمود . خوب است که آموزش در اين برهه از تاريخ به جاي تأکيد بر رقابت ، مشوّق موقعيّت ها و مهارتهاي لازم براي تعاون و تعاضد باشد ؛ اکنون ، بقاي واقعي نوع بشر منوط به توانايي ما در همکاري و به اقدام جمعي ما براي برقراري عدالت و حقوق انساني براي عموم مي باشد . هم چنين ، توانمندي تعاون با ديگران را تضمين خواهد کرد که تعداد فزاينده اي از مردم از حقّ آموزش بهره مند گردند . درگيري ها و برخوردهاي اخير در اروپا ، شکست آموزش مادي صرف را به منظور ترويج احترام به حقوق بشر ، به اثبات رسانيد . امر بهائي به عنوان يک موضوع اصلي ، آموزش روحاني و اخلاقي را مقدّم بر ساير جنبه هاي آموزشي مي داند در آثار بهائي ،" سلوک خوب و شخصيّت عاليه اخلاقي مقدّم بر ساير صفات مي باشد ، زيرا چنانچه شخصيّت ، پرورش نيابد کسب دانش به تنهايي زيانبار خواهد بود."5 هنگامي دانش قابل تحسين است که توأم با هدايت اخلاقي و شخصيّتي درستکار باشد ، در غير اين صورت سمّي مهلک و خطري وحشتناک مي باشد . عملکرد آموزش اخلاقي و روحاني منجر به هدايت بشر در استفاده از استعدادهاي انساني بنفع عموم مي شود بنابراين، اذعان مي داريم که هدف آموزش نبايد فقط کسب علم باشد بلکه هم چنين ، بايد اکتساب صفات معنوي نظير همدردي ، قابليّت اعتماد ، خدمت ، عدالت و احترام به همگان در آن ملحوظ گردد . در جان کلام گزارش يونسکو ( سازمان آموزشي ، علمي و فرهنگي سازمان ملل ) آمده است دانش و گنج درون آن 6، که در پيمان حقوق کودک مقدّم شمرده مي شود براين باور است که آموزش بايد فرد را قادر سازد که کاملاً توانايي هاي خود را گسترش دهد.7 بفرموده حضرت بهاءالله :« انسان ، بمثابه احجار کريمه بيشماري است و علم به تنهايي مي تواند دُر و گوهر آنرا آشکار نموده و بشر را قادر سازد از آن منتفع گردد . »8 اين گوهر ها بايد هوشيارانه رشد يابند ، بيرون آورده شوند و پرورش يابند ، زيرا اگر چه استعداد براي خوب بودن امري ذاتي است ، اما موجودات انساني مي توانند به همان اندازه به تمايلات منحرف ذاتي سقوط نمايند . حضرت بهاء الله مي فرمايند : « انسان به مثابه پولادي است که جوهرش مستور است به ذکر و بيان و نصيحت و تربيت ، جوهر آن ظاهر و هويدا گردد و اگر به حال خود بماند، مشتهيات نفس و هوي او را معدوم سازد . »9 از آنجائي که هر کودکي نياز به آموزش دارد و به ويژه آموزش ارزشهاي اخلاقي ، ضروري است آن آموزش ابتدا براي کودکان دختر ، که مادران و اوّلين مربّيان نسلهاي آينده خواهند بود ، فراهم شود . تربيت و آموزش مادران ، شايسته ترين طريقي است که سبب حصول اطمينان از اشاعه منافع کلّي آموزش و پرورش در سطح جامعه مي گردد . همچنين ، فراهم آوردن امکان دسترسي مساوي به آموزش براي زنان و دختران سبب شرکت نمودن آنها به طور کامل در جامعه مي شود ، که بنا به اعتقاد بهائيان آنرا وسيله اي جهت تسريع خلق يک جامعه منطقي و معقول و استقرار صلح پايدار در جهان دانسته اند . بنابراين ، ما تصميم پيشنهاد شده از طرف گزارشگر ويژه را دال بر تشويق به حذف کلّيه اشکال تبعيض در آموزش مورد تصديق و تاييد قرار مي دهيم. 10 در بررسي محتواي آموزش ، بسيار مهم است بياد داشته باشيم که تعصّبات سبب جدايي مردم جهان از يکديگر مي گردند و بعضي اوقات سبب بروز درگيري ها و جنگ ها مي شوند . اين فقط ناشي از غفلت نيست بلکه پاره اي از اوقات ، حاصل آموزش تعصّب آميز و مغرضانه است . گسترش و تبعيّت از يک مجموعه جهاني اصول آموزشي ، که شايد بر مبناي بيانيه جهاني حقوق بشر باشد ، مي تواند چهار چوب متّحد الشکلي را ايجاد نمايد که در آن چهار چوب درکي از تنوّع تجربّيات بشر ، پرورش داده شود . قدرت چنين چهار چوبي زماني حاصل مي شود که اساس آن بر مبناي اصل وحدت عالم انساني باشد . پذيرش اين يک اصل ، امکان پرورش وحدت را ميان عناصر متنوّع خانواده بشري فراهم خواهد نمود و اميد ها و آرزوهاي مشترک انساني را که در فرهنگها ، عادات و طبايع مختلف در هر کشور و در سرتاسر عالم وجود دارد به رسميّت خواهد شناخت. وحدت بشر و جهاني شدن حقوق بشر توأم با مهارت هاي مشورت و يافتن راه حل در برخوردها ، بايد در هر کلاس درسي در سراسر عالم آموزش داده شود . تحصيلات بايد همگاني ، اجباري و رايگان باشد . ما اذعان داريم که فقط زماني مي توان اين هدف را به اجرا در آورد که در اين مسئوليّت همه شريک باشند . مطابق کتاب آسماني ديانت بهائي" هر کس ، خواه زن يا مرد بايد قسمتي از دسترنج خود را که از طريق تجارت يا زراعت يا مشاغل ديگر کسب نموده براي تربيت و آموزش فرزندان صرف نمايد".11 ما ، از اينکه خانم تامس اويسکي (Ms. Katarina Thomeseviski) ، گزارشگر ويژه رسيدگي به مسئله حقّ آموزش ، در بخشي از گزارش خود به « موانع مالي دستيابي به آموزش ابتدايي » اشاره نموده اند خشنود مي باشيم . 12 حتي در جائي که خدمات آموزشي توسّط دولتها ارائه مي گردد ، بعضي گروهها هنوز با موانعي مواجه مي باشند. تجربه نمايندگي هاي سازمان ملل و کشورهاي عضو نشان داده است که در حوزه هاي سواد آموزي و بهداشت عمومي، گروه هاي خاصي در کشورهاي مختلف ، به دلايل موقعيتهاي سياسي ، فرهنگي ، قومي ، زبان و يا جغرافيايي ، قادر به استفاده از چنين خدماتي نمي باشند . لذا ، ما اظهار مي داريم به جهت حمايت از حقّ آموزش براي چنين گروههاي محرومي، تدارک خاصي قيد گردد . ما، از مجموعه برنامه ريزي شده و تحصيل کمّي و کيفي اطلاعات موجود براي « طرح فقدان دسترسي به آموزش به منظور تبديل موانع به تحقّق حقّ آموزش » که بوسيله گزارشگر ويژه سازمان ملل تهيه مي شود استقبال مي نماييم . 13 بالاخره، ضمن آنکه در اولويّت قرار دادن آموزش اجباري عمومي از کودکي موافق مي باشيم ، همچنين براين باوريم زمانيکه آموزش داراي فرآيندي هميشگي و دائمي باشد همه کس از آن بهره مند خواهند گرديد . يونسکو قيد مي کنند که آموزش بايد عطش و اشتياق به دانش را القاء نمايد14 و ما نيز بر آن مي افزاييم که آموزش بايد شوق به ممتاز بودن و کمال را در انسان پرورش دهد . چنين آرزوهايي که در کودکي فراهم مي شود ، توأم با امکانات دائمي براي آموزش بيشتر ، پايه هاي يک تمدّن همواره رو به پيشرفت را فراهم خواهند نمود . جامعه جهاني بهائي به کوششهاي خود براي حمايت از آموزشي که استعداد فردي را توسعه داده و احترام به حقوق ديگران و آزادي هاي بنيادي انساني را القاء نمايد ادامه خواهد داد . در اين رابطه، خوشوقت است که به جهت حفظ و اجراي عمومي حقّ آموزش ، همکاري و پشتيباني کامل خودرا از گزارشگر ويژه کميسيون حقوق بشر اعلام نمايد . يادداشت ها: 1. قطعنامه کميسيون حقوق بشر 33/1998، پاراگراف 6 (a) 2. همان منبع، پاراگراف 6 (a)(ii) 3. همان منبع، پاراگراف 6 (a)(iii)4. ماده 13 عهدنامه بين المللي درباره حقوق اقتصادي، اجتماعي، و فرهنگي ، ماده 26 اعلاميه جهاني حقوق بشر. 5. آموزش بهائي، مجموعه برگزيده از آثار بهائي ، لندن، انتشارات بهائي ، 1987، ص 29، پاراگراف 74.6. به گزارش کميسيون بين المللي آموزش يونسکو براي قرن بيست و يکم مراجعه کنيد."يادگيري و گنجينه در آن " 7. به ميثاق حقوق کودکان ، ماده 29 (a) رجوع کنيد. 8. مجموعه آثار مبارکه در بارة تربيت بهائي ، ص 9.9. آموزش بهائي، ص 3، پاراگراف 10.10. قطعنامه کميسيون حقوق بشر 33/1998 6 (a)(iii) 11. الواح مبارکه ، ص 90.12. E/CN.4/1999/49 ، پاراگراف 41-32.13. همان منبع، پاراگراف 59. 14. گزارش به کميسيون بين المللي آموزش يونسکو براي قرن بيست و يکم. يکي از 4 رکن آموزش "يادگيري دانستن" است.